Монголыг хөндлөн гулд туулахаар сумын төв, аймгийн төв гэж тал дээр, цагаан шороон дунд хэдэн ёотон шиг байшин зэрэглээтэж үзэгддэг. Яваад очихоор тоос бужигнасан, мод бут сөөг гэж байхгүй, юун зүлэг ногоо хэдэн халгай байвал байна. Тэгсэн хэрнээ ой, гол нь 10 км-ийн цаана нүүгэлтээд байж л байдаг.

Жимсэнд явна, усанд явна гэж трактор, мотоциклиор тэр зүг рүү давхилдаж байдаг нь түгээмэл төрх. Яагаад жимсэн дундаа суугаад, голынхоо эрэг дээр амьдардаггүй юм бол гэмээр. Учир нь социализмын үед хот төлөвлөлт, суурин газрын зохион байгуулалтыг хийхдээ гол уснаас хол, уул, ойгоос зайдуу газрыг зориуд сонгодог байсан нь биднийг ая тухтай амьдруулах биш харин ч байгалийн сайхан, агаар, ус модноос хол байлгах гэсэн харийн бодлого байжээ. Эсхүл доороо баялагтай, ашигт малтмалтай газрыг нь ухахад амар гээд иргэдийг нь захиргаадаад халцай талд төвлөрүүлдэг ч байсан байж мэднэ.

Дэлхийн мега хотууд том гол, мөрнөө дагаж Богд ууландаа, ус модон дундаа сайхан амьдарцгаая л даабайгуулагдаж иргэд нь эрэг дээр нь амьдарсаар байна. Түүгээр үл барам ой, тайга дотор байгуулагдсан алдартай хотууд ч бий. Гэтэл манай 330 гаруй сумаас гарын таван хуруунд багтах төдий нь ойн захад, гол бараадсан байдаг шүү дээ.

Алтан тэвшийн хөндийд байрладаг Улаанбаатар хотод монголчуудын талаас илүү нь ажиллаж амьдарч байна. Социализмын үед энэ уул монголчуудад хаалттай байсан л даа. Тэр ойлголт өнөөдөр ч хэвээр. Богд уулын захад, модных нь үзүүрт, ам, хөндийд нь байшин барьчихвал үндэсний дайсан мэт үздэг буруу үзэл, ойлголт монголчуудаас нэвт ханхалсаар.

Яагаад бид Богд хан ууландаа амьдарч болдоггүй юм бэ. Арын хаалгатай нь энэ ууланд амьдраад тийм хаалгагүй нь холоос хараад шүүрс алдаад зогсох ёстой юм гэж үү. Ам болгонд нь хотхон, хороолол байгуулж, хооронд нь явган хүн, дугуйн зам барьж холбоод энэ уулыг гороолж алхаж ч болохоор хэмжээнд дэд бүтцийг нь шийдээд өгчихвөл хотод утаа, угаар, тоос, бухимдал дунд тарчилж байгаа сая хүн ядаж долоо хоногтоо нэг удаа уушгиа цэвэрлээд авна. Богд уулын модон дунд хотхон баригдах нь ойг эзэнтэй болгох нэг хөшүүрэг. Х үмүүс хүний юманд л хөндий ханддаг. Тэнд байшин савтай болсон иргэд харин ч амьдрах орчноо хамгаалж Богд уулаа, ой мод, ус горхио нүдний цөцгий мэт санаж, сайн дурын байгаль хамгаалагч болчихдог.

Бид социализмын үеэс үлдсэн буруу гажиг үзлүүдээсээ салж, аливаад ухамсартайгаар, хүн төрөлхтний жишгийг дагаж ухаалгаар хандах цаг нь болсон. “Монголчууд гол ус, ой модыг холоос харж л амьдрах ёстой” гэдэг харийн үзлийг баримтлах биш “Бид сайхан амьдрах ёстой” гэдэг дээр нэгдэж, нийслэлчүүд маань Богд хан уулаа түшин, бэл хормой руу нь дөхөцгөөе л дөө. Энэ ууланд бүтээн байгуулалт хийж, хотхон, хороолол сүндэрлүүлж байгаа барилгын хэдэн компаниа бүү ад үз, битгий шүүмжилж ажлыг нь гацаа. Бүгдээрээ Богд ууландаа, ус модон дундаа сайхан амьдарцгааж болно оо доо.

Д.Гансаруул

Эх сурвалж: Өдрийн сонин