Монгол орны нийгмийн байдал хуучин системийн ул мөрийг бүрэн өөрчилж чадаагүйн улмаас үүсэх зарим доройтолд автжээ. Жишээлбэл хөдөлмөрийн харилцаанд дарга ангийг хэт шүтэх, удирдлага нь ажилчдаа нийгмийн доод давхарга гэж үзэх хандлага байсаар байна. Чөлөөт бие даасан буюу ардчилсан засаглалтай үед харилцаанд ч эрх чөлөөг эрхэмлэж үзэл бодлын хүндэтгэн авч үзэх шаардлага байдаг. Хэдий тогтолцоондоо хүн бүр чөлөөтэй амьдрах бололцоог бүрдүүлсэн боловч эдийн засаг энэ нөхцөлийг бүрдүүлж чадаагүйн улмаас аливаа харилцаа албадлагын эсвэл журамлагдсан байдлаар зохицуулагдах болжээ.

Социалист системийн хувьд хөдөлмөр, өмчийн хуваарилалтыг тэгшитгэн авч үздэг байсан боловч үнэндээ малчид болон жирийн ажилчдын нийгмийн асуудал ихэнх нь хүндэвтэр хэвээр байсан юм.

Харин 34 жилийнхээ ойн дээр ирсэн ардчиллын хувьд сэтгэлгээнд өөрчлөлт хувьслууд авч ирсэн боловч ахуй амьдрал, ажил хөдөлмөрийн дорвитой шинэчлэлт авч ирсэнгүй. Үнийн хэт хөөргөдөл нь үйлдвэржилгүй болсон Монгол Улсад нэг дарамттай. Улсын төсөв айлын санхүү хоёул өр ширэнд баригдаж нийтээрээ шахуу ядуурчээ. Харин хуучин тогтолцооны үед дарга ангийг хэдхэн хүмүүс өмч, эрх дархыг хязгааргүй эдэлж байсан бол шинэ тогтолцоо ч ялгаагүй капиталист баячууд тэнгэрт тултал баяжиж ард түмэн бахь байдгаараа.

Мал хувьд шилжиж, хүмүүс хувийн өмчтэй хаана ч зорчиж ажиллаж амьдрах бололцоотой болсон ч хөдөлмөрийн насныхан шударга бус цалин хөлс, амьдрахад аюултай орчин нөхцөлөөс дайжиж гадаадад олноороо дүрвэцгээв. Үүнээс үзвэл манай орон нэг алхам урагшлах гээд чадаагүй өрөөл татанхай амьтан шиг болжээ.

Д.ЭНХБАТ