Монгол Улсын гадаад хэргийн сайд асан Л.Эрдэнэчулуунтай ярилцав.

Ц.Буянцогтоо: Та саявтархан Агуу их эх орны дайны ялалтын 80 жилийн ойтой холбогдуулж Аист Глобал телевизэд хоёр ч удаа ярилцлага өглөө. Украины тухай сэдвээр, бас Ялтийн бага хурал, Монголын тусгаар тогтнолын түүх гэх зэрэг чухал сэдвийг хөндөж ярьсан байна. Их чухал ач холбогдолтой зүйлсийг ярьж өгсөнд танд чин сэтгэлээс талархаж байна. Өнөөдөр би таны тэрхүү ярилцлагадаа хөндсөн сэдвээр зарим нэг зүйлийг тодруулж ярилцахыг хүсэж байна.

Ер нь таны ярилцлагын доор үзэгч, уншигчдын зүгээс цөөнгүй тооны коментууд ирсэн байна лээ. Тэдгээрийн дотор таны ярьсантай санал нийлээгүй коментууд ч цөөнгүй байна. Тэдгээрт та хариу өгвөл, өнөөгийн олон улсын тавцан дээр болж буй үйл явдлын талаарх манай олон нийтийн ойлголт дээшлэх болов уу.

Л.Эрдэнэчулуун: Тэгье, тэгье, би дуртайяа ярилцахад бэлэн байна. Украины хямралын асуудал бол маш чухал сэдэв. Маргаантай сэдэв. Нийгэмд, олон нийтэд зөв ойлголт өгвөл зохих сэдэв мөн шүү дээ. Ер нь Украины хямралтай холбоотой сэдвээр зөвхөн манайд ч биш, дэлхийн бусад улсуудад ч гэсэн буруу зөрүү ойлголт багагүй байна. Тиймээс, олон улсын харилцааны мэргэжилтэн бидний хувьд олон нийтэд үйл явдлын цаад нарийн учрыг мэргэжлийн үүднээс зөв тайлбарлаж хүргэх нь зүйн хэрэг л дээ.

Украины асуудлаар цөөнгүй хүн комент бичсэн байна лээ. Зөв л дөө. Жишээлбэл, Украиныг НАТО-д нэгтгэх гэлээ гээд Орос халдлага хийсэн боловч, нөхцөл байдал Оросуудын хүссэнээс шал өөр тийшээ эргэчихлээ, НАТО-ийн улсууд улам нэгдчихлээ шүү дээ гэсэн комент байна лээ.

За хоёр дахь аргумент нь, ерөөсөө НАТО-ийн орнууд угаасаа аль эртнээс авахуулаад Оросын хил дээр ирчихсэн байсан шүү дээ. Тэгээд яагаад зөвхөн Украины тухайд НАТО-д элсэх гэхлээр хэтэрхий эмзэг хандаж, зэвсэгт халдлага хийж байгаа юм бэ гэх санаа гаргаж тавьж байна лээ. Энэ мэт аргументуудад хариу өгч ярилцая.

СОШИАЛ СҮЛЖЭЭНИЙ ТАЛААР

Тэгэхээр, хоёулаа яриагаа эхлэхээс өмнө энэ коментуудтай холбоотойгоор урьдаар би бас нэг өөрийн сэтгэгдлийг хэлмээр байна. Манайхан аливаа асуудлаар сошиал сүлжээнд өөрсдийн санал, үзэл бодлоо илэрхийлж болноо. Чөлөөтэй илэрхийлж байх хэрэгтэй. Асуудал байхгүй. Энэ бол зөв зүйтэй хандлага.

Гагцхүү, хүнийг зүй зохисгүй үгээр хамаа намаагүй дайрч давшлах нь хүмүүжилгүй, бүдүүлэг, ёс зүйгүйг илтгэж байгаа хэрэг. Би зөвхөн өөрийнхөө тухай ярьж байгаа юм биш.

Ер нь сошиалаар хүмүүсийн хандлагыг харахлаар, заримдаа ч бүр ичмээр санагдах юм. Тэр тусмаа, ахмад хүмүүсийг харааж зүхэж байгааг нь харахлаар, үнэхээр яана даа гэж бодогдох юм. Ийм байдлаар ярьж бичиж байгаа хүмүүс гол төлөв залуучууд байна. Энэ юу гэсэн үг вэ гэвэл, ялангуяа, манай сүүлийн үеийн залуучуудад хүмүүжил гэсэн ойлголт байхгүй болжээ гэмээр байх юм.

Би бүгдийн тухай яриагүй л дээ. Гэхдээ, сошиал дээр ийм үйлдэл хийж, оролцож байгаа хүмүүс чинь бас ч гэж, юм уншдаг, бас нэлээн гайгүй боловсролтой гэмээр, юм боддог, сэтгэдэг залуус байж таарнаа даа. Тийм хүмүүс нь, тэгж хачин хачин юм бичиж байна гэж бодохлоор, үнэхээр надад бүр гутармаар санагдаж байгаа юм. Энэ байдал үнэхээр харамсалтай байна.

Энэ юу харуулж байнав гэхлээр, ерөөсөө гэр бүлийн хүмүүжил байхгүй болсон гэсэн үг байх. Хүмүүжил ерөөсөө гэр бүлээс л эхэлдэг. Гэр бүлийн хүмүүжил үндсэндээ ор мөргүй хаягдчихсан юм болов уу даа.

Би хувьдаа, орос, англи, монголоор өч төчнөөн эх сурвалж, мэдээ байнга уншиж байдаг. Сошиал сүлжээний коментуудыг ч уншиж л байдаг. Тэнд хүмүүсийг харааж зүхэж, зохисгүй үг мүгээр дайрч доромжилж буй байдал бараг байдаггүй юм.

Хамгийн гол нь, юмыг шүүмжилж байгаа юм бол өөрийнхөө аргументыг тодорхой, ойлгомжтой гаргаж байх хэрэгтэй.

Саяны миний ярилцлагатай холбоотой коментуудад хоёр гурван анхаарууштай, хэлэлцүүштэй асуудлууд байгаа учраас, тэдгээрт хариулах нь зүйтэй юм гэж, мэргэжилтэн хүний хувьд хариулах хэрэгтэй гэж бодоод чиний тавьж буй саналыг хүлээж авч байна л даа.

Ер нь цаашдаа, хүний ярилцлагын талаар санал сэтгэгдлээ бичиж байгаа бол, яг тодорхой, юу хэлэх гэж буйгаа, тэр тухай коментоо их сайн үндэслэлтэй гаргахыг бодох хэрэгтэй. Хүн болгон гадаад бодлогын мэргэжилтэн биш. Гэхдээ, хүмүүс өөр өөрийн үзэл бодлыг илэрхийлэх нь чөлөөтэй. Гол нь түүнийгээ тов тодорхой, ойлгомжтой гаргах хэрэгтэй.

УКРАИНЫ ХЯМРАЛ, НАТО-ИЙН ТЭЛЭЛТ

Би 2022 онд Украины дайн эхэлснээс хойш телевизүүдээр 4, 5 томоохон ярилцлага өгсөн. Хүмүүс, энэ АНУ, НАТО-ийн улсууд тухайн үедээ ЗХУ-ын эсрэг, 1991 оноос хойш ОХУ-ын эсрэг ямар бодлого явуулж ирснийг би тэдгээр ярилцлагадаа нэлээн тодорхой хөндөж ярьсан л даа. Тэгэхлээр, өөрийн чинь хэлж байгаа коментууд доторх нэлээн олон асуултуудад тэнд хариуг нь аль эрт өгчихсөн байгаа. Тийм учраас, тэдгээр ярилцлагыг эргэж сөхөөд харчихвал, бас зарим асуудлууд ойлгогдох байх гэж бодож байна.

1991 онд ЗХУ 15 тусгаар улс болоод задарчихлаа. Задралын дараа тэдгээр улсууд цоо шинэ хөгжлийн зам руу шилжиж орсон л доо. Аливаа улс орны хувьд цоо шинэ хөгжлийн замаар явж эхэлнэ гэдэг амар байдаггүй. Тэдгээр улсууд яг л тийм хүнд хэцүү замаар замнаж эхэлсэн юм. Улстөр, эдийн засаг, нийгмийн маш хүнд хөгжлийн үе рүүгээ орсон. Энэ байдлыг бид заавал харгалзан үзэж байж, тэдгээр улстай холбоотой үнэлэлт дүгнэлтээ гаргах шаардлагатай.

НАТО яг бодитойгоор тэлж эхэлсэн үе бол 1999 он. Нэг ёсондоо Украины дайн эхлэхээс хамаагүй өмнөөс НАТО-г тэлэх үйл явц өрнөж эхэлсэн гэсэн үг. Аль эрт, өдгөөгөөс даруй 26 жилийн өмнөөс эхэлсэн байна шүү дээ. Саяхан эхэлсэн юм биш. Харин 2022 оны дайн эхэлснээс хойш 2 улс НАТО-д нэмж элссэн. Нэг нь Финланд, нөгөөх нь Швед. 1991 оноос тоолох юм бол, нийт 20 улс элсчихээд байна. НАТО анх байгуулагдахдаа 12 улстай байсан, одоо 32 улс болж өргөжжээ.

Энд нэг зүйлийг зайлшгүй анхаарах ёстой. Би энэ талаар байнга тэмдэглэж хэлдэг. Хоёр Германыг нэгтгэхийг ЗХУ зөвшөөрөхийн хариуд, АНУ НАТО-г зүүн тийш нэг сөөм ч тэлэхгүй гэж АНУ-ын төрийн нарийн бичгийн дарга Жэймс Бэйкер Зөвлөлтийн тэргүүн Горбачёв даргад ам өчгөө өгч байсан гэдгийг сануулах хэрэгтэй.

Би нэг зүйлийг дахин давтан хэлье. 90-ээд оны эхэн үеийн ОХУ-ын нөхцөл байдал туйлын хүнд байсан. Тогтвортой төр засаг байгаагүй. Улс орноо цоо шинэ нөхцөл байдалд хэрхэн яаж авч явах вэ гэдэг нэн том асуудалтай тулгарчихсан байв. Дээр нь нэлээн асуудалтай Ерөнхийлөгчтэй байлаа.

НАТО-г тэлэх ажил 1999 оноос эхэлсэн боловчиг, тэрнээс аль өмнө яригдаж байсан юм. Бүр 1992 оноос АНУ ярьж байсан юм билээ. Оросын тал тухайн үедээ “Энэ чинь болохгүй ээ, та нар ам өчгөө өгсөн шүү дээ” гэж АНУ-д ч, НАТО-д ч сануулсаар байтал, огт хүлээж аваагүй. Оросын тал хичнээн ч эсэргүүцээд, үнэндээ яаж ч чадаагүй. Дотооддоо асуудал ихтэй, хүч чадал муутай байсан учраас тэр л дээ. Тэрхүү хүч сул байдлыг нь АНУ, өрнөдийнхэн ашигласан гэсэн үг. Тэд бүр “маш овжноор ашигласан” гэж би хэлмээр байна.

“ХҮЧТЭЙ НЬ ЯМАГТ ЗӨВ БАЙДАГ”

Энд би Бисмаркийн дээр үед хэлсэн нэг оновчтой утгатай үгийг эш татмаар байна. “Хүчтэй нь ямагт зөв байдаг” гэж. Дээрх жишээн дээр яг л тэгж харагдаж байгаа юм. Би хүчтэй, тиймээс чи миний үгэнд орохоос өөр замгүй л гэсэн хандлага. Олон юм бүү ярь аа гэсэн үг. Хүчтэй нь хүчгүйгээ дарамталж дээрэлхэж чаддаг л гэдгийн илрэл. Ер нь дэлхийн түүх үүнийг бэлхнээ нотолдог л доо. Хүчтэй нь хүчгүйгээ захирсаар ирсэн түүхтэй. Хүн төрөлхтий түүх тэр чигээрээ тийм л байж ирлээ. Хүчтэй нь эзэлж авдаг. Газар нутгийг булаагаад л авна. Хүчтэний өмнө хүчгүй нь мөхөсдөхөөс өөр аргагүй.

Тиймээс Оросыг буруутгах гэж арга ядаж буй хүмүүст ингэж хариулахаас өөр арга алга.

Дайн гарахаас өмнө, Оросын тал аюулгүй байдлын баталгааны тухай асуудлыг нэг бус удаа хөндөж тавихад өрнөд хүлээж аваагүй.

Энэ дайн гарахгүй байх боломж байсан уу? Байсан шүү дээ. Байхаар барах уу. Хамгийн гол нь, ОХУ юу гэж хэлсэн бэ гэвэл, та нар баталгаагаа гаргачих, 80-аад оны сүүл, 90-ээд оны эхээр баталгаа гаргана гээд л ам өчгөө өгөөд л байсан шүү дээ. Харамсалтай нь, тэр үед ОХУ түүнийгээ гэрээ болгож, цаасан дээр буулгаж баталгаажуулж аваагүй нь тэдний алдаа гэж би боддог юм.

Аюулгүй байдлын баталгаа гаргаад, бид та нар луу ямар нэг байдлаар өнгөлзөх, халдах тийм сонирхол байхгүй, ингээд энх тайвнаар зэрэгцэн оршоод, тайван замаар аж төрөөд сайхан явъя гэсэн сэн бол, хэзээ ч энэ хямралт асуудал гарахгүй л байв.

Тэгээд ЗХУ задарсны дараа Хүйтэн дайнд Өрнөд яллаа гээд дэлхий даяараа яриа биз дээ, 91 оноос хойш. ЗХУ ялагдлаа гэж дэлхий даяар хөөрцөглөж байсныг санаж байгаа биз дээ. Нэг зүйлийг энд тэмдэглэж хэлэхэд, ЗХУ зөвхөн гадны хүчин зүйлийн нөлөөнд автаж задарсан гэж дүгнэвэл учир дутагдалтай гэж би үздэг. Гэхдээ, энэ тухай өнөөдөр энд ярих сэдэв биш л дээ. Энэ тухай тусдаа ярьж болно.

Тэгж ЗХУ задарсны дараа, АНУ дэлхий дээр цорын ганц их гүрэн болж, үндсэндээ нэг туйлт ертөнц бий болсон нь бодит үнэн. Нэг үгээр хэлбэл, АНУ-ын дангаар ноёрхол тогтсон нь үнэн бодит байдал мөн.

ЗХУ задарлаа, коммунист систем задарлаа, Варшавын гэрээний орнуудын байгууллага тарлаа, тэгээд хүмүүс тэр үед бүх юм цаашид сайн сайхан болчихно, ардчилал дэлхий даяар түгэж, дэлхийн хүн зон амар жимэр аж төрнө гэсэн найдлага тавьж, хөөрч хөөрцөглөж байсан нь дөнгөж саяхан мэт л санагдаж байна.

Хэрэг дээрээ, юу болсон бэ? Жирийн логикоор бол, нэгэнт Варшавын гэрээний улсуудын эвсэл татан буулгагдчихсан юм чинь, НАТО мөн адил татан буугдах ёстой байсан юм биш үү? Анх 1949 онд НАТО байгуулагдахдаа ердөө ЗХУ-ыг эсэргүүцэх зорилгоор байгуулагдсан биз дээ. Өөр ямар ч зорилго байгаагүй. ЗХУ, дээр нь социалист чиг баримжаатай 7, 8 улс байлаа. Тэдний эсрэг НАТО байгуулагдаж байв.

Уг нь бол, коммунист ертөнц байхгүй болчихлоо. Тэмцэх том өрсөлдөгч байхгүй болчихлоо. Тэгэхлээр, НАТО байх ёстой юу, үгүй юү гэдэг асуулт аяндаа гарч ирэх ёстой. Гэхдээ, тухайн үед НАТО байх хэрэгтэй, шинэ шинэ аюулууд бий болж байна, жишээ нь, терроризмын аюул гарч ирж байна гэх мэтээр зөвтгөл гаргаж ирж байсан л даа. Одоо ч тэгж л байгаа.

Тэгээд нэг зүйлийг сануулахад, аль 1954 онд ЗХУ НАТО-д элсэе гэж санал тавьж байсан юм. Тэр үед АНУ эсэргүүцээд хүлээж аваагүй. Нэг нэгэнтэйгээ дайтахаа больё, саяхан дэлхийн том дайн болоод өнгөрлөө, НҮБ-ыг байгуулчихлаа, тийм учраас, дайн хийхгүйгээр, энх тайвнаар зэрэгцэн оршоод явъя гээд НАТО-д бид элсэе гэхэд нь эсэргүүцсэн хэрэг л дээ.

Дараа нь, 2000 онд Путин Ерөнхийлөгч болчихоод бас НАТО-д гишүүнээр элсэх асуудал гарч болохыг үгүйсгээгүй. Харин НАТО-д Оросыг элсүүлнэ гэвэл бид адил тэгш эрхтэй оролцох ёстой гэдэг санааг хэлж байв.

НАТО-г өргөтгөх тухай асуудал ЗХУ задарсны дараа, хүйтэн дайн дууссаны дараа АНУ тэргүүтэй НАТО хүйтэн дайнд ялалт байгуулсны дараахнаас яригдаж эхэлсэн байгаа юм. Тэр үед анхаарууштай нэг асуудал байсан л даа. Социалист гэгдэж байсан Зүүн Европын орнууд НАТО-д элсэх сонирхолтой байсан нь үнэн. Өөрсдөө тэгж байсан юм. ЗХУ задраад, бид чөлөөтэй болсон учраас, ерөөсөө НАТО-д элсэе гэлцэж байсан.

Нэг ёсондоо, “Орос баавгайн өврөөс гараад, Сэм авгын өвөрт орж” сайхан хөгжих бодолтой л байсан байх. Нэг том хүчний үүрээс гараад, нөгөө том хүчний өвөрт гүйгээд орсон л гэсэн үг л дээ, яг үнэн хэрэг дээрээ. Тэгээд бүр 1992 оны дундуур, эцэг Бушийн үед Америкийн ноёрхлыг тогтоохын тулд, НАТО-г өргөтгөх нь зүйтэй гэсэн дүгнэлтэд Америкийн засаг захиргаа хүрсэн юм билээ. Аль 1992 онд шүү дээ. Бодоод үз дээ.

Нөхцөл байдал тийм байсаар атал тийнхүү хэт түрэмгий бодлого явуулж эхэлсэн байгаа юм. Үнэн хэрэгтээ, ЗХУ бүх юман дээр буулт хийж өгсөн шүү дээ. Энэ тухай хүмүүс яагаад ярьдаггүй юм?

Горбачёв 1985 онд гарч ирээд, ил тод байдал, перестройка – өөрчлөн байгуулалтыг эхлүүлж, ардчилсан замаар орж эхлэв ээ дээ. Тэгээд энэ үйл явц тун амаргүй нөхцөлд явагдсан л даа. 1992 оноос эдийн засаг нь туйлдсан. Энэ туйлдлын эхлэл түүнээс ч өмнө, Брежневийн үед тавигдчихсан байв. Бүх юм нь муудаад ирсэн. Энэ байдлыг барууныхан алгаа ташаад л угтсан. Ялалт байгууллаа гэж хөөрцөглөөд л.

ХҮЙТЭН ДАЙНЫ ДАРАА Ч АМЕРИКИЙН ХАНДЛАГА ӨӨРЧЛӨГДӨӨГҮЙ

Тэд тэгээд зогсчихоогүй. Коммунизмыг нураачихаад, ямар ч жирийн эрүүл ухаанаар бодоход, ОХУ-ыг улам бүр хүчгүйдүүлэх биш, харин ч ОХУ-тай сайхан хамтарч ажиллаад, зэр зэвсгийг хорогдуулаад явах ёстой юм шиг л санагдаж байсан. Олон хүн тэгж найдаж байв.

Үнэхээр ч, Горбачёвын үед хэд хэдэн чухал гэрээ хэлэлцээрүүд байгуулагдсан байв. Түүнээс өмнө ч байгуулагдаж байсан юм. Зэвсэглэлийг хязгаарлах асуудал 1963 оноос эхэлж байв. Яриа хэлэлцээ цааш явсаар Брежневийн үед, Горбачёвын үед хамгийн дээд цэгтээ хүрсэн юм. Том том чухал чухал гэрээ хэлэлцээрүүд байгуулагдсан. Цөмийн зэвсэг хураах, ердийн зэвсэглэлийг хорогдуулах, Европд цөмийн дайны аюулыг үгүй болгох тал дээр том том чухал алхмууд тавигдаж байв.

Гэтэл, энэ бүх гэрээ хэлэлцээрүүдийг АНУ дангаараа хүчингүй болгоод хаячихсан. Бүх гэрээнүүдээс тэд гэнэт гэнэт гараад явчихсан. Тэгэнгүүд эргээд цөмийн зэвсэг, ердийн зэвсэглэлийг улам илүү хор хөнөөлтэй болгож хөгжүүлэх чиглэл рүү бүх юм явчихлаа шүү дээ. Энэ үйлдэл дээр нь Америкийг зөвтгөж болох юм уу?

Путины зүгээс хэд хэдэн удаа энэ гэрээ хэлэлцээрүүдийг сунгая, хүчин төгөлдөр хэвээр нь үлдээе гэж санал болгосоор байтал Америк зөвшөөрөөгүй.

Одоо харин Трамп цөмийн зэвсгийг үлэмж хэмжээгээр хорогдуулах санал тавьсан нь бүх талаар дэмжүүштэй, эрүүл алхам мөн. Путин ч зөвшөөрсөн хариу өгч байна.

Өнөө алдарт стратегич З.Бжезински гээд гадаад бодлогын том төлөөлөгч бий еэ дээ. Тэр этгээд чинь, ерөөсөө ЗХУ-ыг нураах задлах, дараа нь ОХУ-ыг дахин задалж жижиг жижиг улсуудад хувааж, ямар ч хүч нөлөөгүй болгоно гэсэн стратегийн зорилгыг тодорхойлж бичсэн байгаа шүү дээ. Түүний номон дээр байж л байгаа. Энэ чинь, тэгэхлээр жинхэнэ хэт түрэмгий бодлого л доо. ОХУ-ыг бүр ямар ч хүч нөлөөгүй болгох гэсэн санаархал ЗХУ-ын үеийнхтэй яг адилаар хэвээрээ үргэлжлээд явж ирсэн гэсэн үг.

1945 оноос хойших үйл явцыг ажиглаад үзье. Хичнээн тооны цэрэг улстөрийн баазыг ЗХУ-ыг тойруулаад барьж вэ гэдгийг сөхөөд хараарай. АНЗЮС, АЗПАК, СЕАТО, СЕНТО гээд л цэрэг, улстөрийн эвслүүд. Үндсэндээ ЗХУ-ыг тэр чигээр нь, социалист орнуудыг тэр чигээр нь “хайрцаглан хориглох” бодлого явуулж байлаа шүү дээ.

-ЗХУ задарсны дараах үед тэр бодлого өчүүхэн ч өөрчлөгдөөгүй байх нь ээ?

-Өөрчлөгдөөгүй. 2007 оны Мюнхений аюулгүй байдлын хурал дээр Путин “Өнөөгийн энэ ертөнц дээр нэг туйлт ертөнц хэвээрээ үлдэх ямар ч боломжгүй” гэдгийг тов тодорхой тэмдэглэж хэлсэн. Цаашид энэ хандлагаараа хэвээр үргэлжлүүлнэ гэвэл нөхцөл байдал улам хүндэрнэ шүү гэдгийг анхааруулж хэлсэн.

Хамгийн гол нь тэр үед Путины Орос улс хүчтэй болоод эхэлчихсэн байв. Ельциний үетэй харьцуулбал Орос үлэмж хүчтэй болсон байв.

Хүчгүй байхад ярих боломж байдаггүй.

Тийм ч учраас, Путин Оросынхоо хүчийг өөд нь татахын тулд бүхнийг хийж ирлээ.

Тийм ч учраас, тодорхой хүчийг хурааж байж, нөгөө талтай ярих боломжоо олж авч буй хэрэг л дээ.

-Путин 2007 онд мэдэгдсэн ёсоороо хариу арга хэмжээг идэвхтэй авч хэрэгжүүлсээр өдгөө хүрч ирлээ шүү дээ.

-Тийм ээ. Тэр хүчин зүтгэлийн үр дүнд өнөөдөр дэлхий дээр олон туйлт ертөнц бодитой болж ирлээ шүү дээ. Америкийн нөлөө цагаас цагт багасаад л явж байна. Энэ үйл явц зогсохгүй. Тасралтгүй үргэлжилнэ.

-2007 оны тэр хурлын дараахан 2008 онд өрнөдийн зүгээс Гүрж, Украиныг НАТО-д элсүүлэх тухай анх ярьж эхэлсэн. Тэр үед Орос аль хэдийн хүчний хувьд чангараад эхэлчихсэн үе байлаа. Түүнийг чинь бид хэрхэвч зөвшөөрөхгүй гэдгээ хатуу илэрхийлсэн. Гүржид дайн хийж хүртэл илэрхийлсэн шүү дээ. Хэрхэвч зөвшөөрөхгүй гэдгээ тэгж илэрхийлсэн гэсэн үг. Та нар бахь байдгаараа цаашаа галзуураад байвал бид хариу арга хэмжээ авна шүү гэдгээ ямар ч эргэлзээгүйгээр илэрхийлсэн хэрэг. Гэтэл, нөгөө талын хандлага бахь байдгаараа үргэлжилсээр, өнөөдөр Украины дайн болчихоод байж байна шүү дээ.

Тэгэхлээр, энэ чинь, тухайн үедээ Балтийн орнууд, Болгар, Чех зэрэг улсыг НАТО-д элсүүлэх үед Орос туйлдчихсан байсан учраас, хариу юу ч хэлж, хийж чадаагүй. “Чи юу ч хэлж чадахгүй юм чинь, бид чамайг сонсохгүй” гэсэн ийм л байдалтай хандсан хэрэг. Өөр юм байхгүй.

Зөвхөн Украин дээр ийм асуудал гарлаа гэсэн үг огт биш.

Одоо Орос чинь өөрийнхөө “зангидсан гар”-аа гаргаж харуулах чадвартай болчихсон байна шүү дээ. Хэрвээ ийм чадалтай болоогүй байсан бол, Украин, Гүрж хоёрыг алдах л байсан.

Тийм учраас, энэ хүмүүсийн, тэртэй тэргүй, НАТО уулаасаа Оросын хил дээр ирчихсэн л байгаа шүү дээ, Украин тийшээ ороход яачихаад байгаа юм гэх мэтээр ярих чинь ихээхэн учир дутагдалтай үг. Өнөөдөр дэлхий өөрчлөгдчихөөд байна. Өөрчлөгдөж байгаа дэлхийгээ та нар минь ажиглаад хар.

1991 оноос хойших үе, одоо үе хоёрыг харьцуулаад үз. Хятад гэхэд тэр үед ямар байлаа? Одоо 30 жилийн дараа ямар болчихоод байнав? Америкийг гүйцээд түрүүлчихээд байна шүү дээ. Худалдан авах чадвараар тооцоолбол Америкийг даваад гарчихсан, бодит эдийн засгийн үзүүлэлтээр дэлхийд тэргүүлэгч эдийн засаг болчихоод байна. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хэмжээгээр тооцвол Америкийн дараа хоёрт орж байгаа ч гэсэн, бодит эдийн засгийг тооцоолсон үзүүлэлтээр дэлхийд тэргүүлж байна шүү дээ.

Энэтхэг улс сүүлийн жилүүдэд дэлхийн тавцнаа асар хурдацтай гараад ирлээ. Хүн амаараа Хятадыг гүйцэж түрүүллээ. Дэлхийн улстөрд том тогтворжуулагч хүч болж байна. Цаашилбал олон улсын шинэ шинэ эвсэл нэгдлүүд хүчирхэгжиж гарч ирж байна. БРИКС, ШХАБ гэх мэт. “Дэлхийн Өмнөд” хэмээх хөгжиж байгаа орнуудын хамтын эвсэл шинээр дүр төрхөө олж байна.

За бас нэг зүйлийг хүмүүс ярьсан байна. Украин НАТО-д элсэх нь тэдний бүрэн эрхийн асуудал биш үү, ардчиллын эрин үед улс орон өөрийн асуудлыг өөрөө шийдэх эрхтэй биш үү гэх утга зүйл бичсэн байна. Аливаа их гүрэн өөрийнх нь хил дээр өрсөлдөгч их гүрний эвсэл холбоод тулж ирчихээд, хүчтэй зэвсэглэсэн цэрэг армиа байрлуулаад, аюулгүй байдалд нь шууд заналхийлэхийг хэзээ ч, хэрхэвч хүлээн зөвшөөрдөггүйг түүх нотолно.

Хамгийн тод жишээ гэвэл, 1962 оны Кубын хямралыг нэрлэж болно. ЗХУ-ын засгийн тэргүүн Н.Хрущев цөмийн цэнэг бүхий дунд зайны тусгалтай пуужингуудыг Америкийн хажуу бөөрөнд, Кубад авчирж байрлуулахад АНУ-ын Ерөнхийлөгч Ж.Кеннеди хэрхэн яаж хандсаныг дэлхий дахин мартаагүй. Тэгвэл өнөөгийн Украины энэ байдал Кубын хямралаас юугаараа ялгаатай юм бэ?Асуудал тодорхой биш үү?

Эцэст нь хэлэхэд, Оросыг хүчгүй сул дорой байх үеийг Өрнөд овжноор ашиглаж, нөлөөллийн бүсээ тэлж чаджээ. Одоо харин тэд тэгж чадахаасаа нэгэнт өнгөрчээ. Тэр бол өнгөрсөн түүх. Одоо тэгж Америк, НАТО дур зоргоороо аашлах нь өнгөрсөн түүх болсон шүү. Энэ бодит үнэнийг намайг шүүмжилж байгаа хүмүүс та бүхэн анхааралдаа аваарай.

Ярилцсан Др. Ц.БУЯНЦОГТОО