Монгол Улсын Ерөнхий сайд асан Думаагийн Содномтой ярилцлаа.

-Монгол Улс коронавирусийн халдварыг дотооддоо алдлаа. Алдахгүй байх боломж байсан уу. Монголчуудын хэнэггүй, сахилга бат, ёс горимгүй байдал коронаг алдахад хүргэлээ. Улс орон даяар хөл хорио тогтоолоо. Ямар арга хэмжээ авбал дээр вэ?

Халдварыг тараахгүй байх арга хэмжээг эртнээс сайн зохион байгуулсан. Эрүүлийг хамгаалах, Онцгой байдал, цагдаа, мэргэжлийн хяналт, хил хамгаалах зэрэг байгууллага, ажиллагсад нөөц боломжоо дайчилж, нойр хоолоо хасч, олон хоног цагаар тасралтгүй ажиллаж байна. Бүгдийн хүчин чармайлтаар халдвараас сэргийлье, хүн бүр дэг журам сахиж, сэрэмжтэй хариуцлагатай бай гэж байнга уриалсаар байлаа. Гэвч халдвар дотроос гараагүй, өвдсөнийг илрүүлж эмчилж чадаж байсан амжилтад тайвширцгаасан, зарим хүн маск тогтмол зүүх, олон хүн цугларсан газар очихгүй байх, өөрийгөө тусгаарлахад тоомсоргүй хандсанаас болж халдвар тархлаа. Хэнэггүй, сахилгагүй, ёс зүйгүйгээс коронаг алдахад хүрлээ гэсэн таны дүгнэлттэй санал нэг байна. Ерөнхий сайд төрийн ажилтан нартаа талархаж, Ерөнхийлөгч иргэн бүр хариуцлагатай байхыг санууллаа. Цар тахалтай хийж буй тэмцэл бол Монгол Улсын иргэдийн амьд явах эрхийн баталгааны төлөө хийж байгаа дайн учраас, дайны үе шиг дэг журам сахилгатай байж ялах ёстойг хэлье. Одоо улс орон даяар хөл хорио тогтоосон нь зөв. Халдварын голомтыг бүрэн тогтоож таслан зогсоох шаардлагаар хөл хорионы хоногийг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй. Уудам нутагт тархан байрлаж амьдардаг бидэнд, хүнсний зайлшгүй зүйлээ хангаад, гадаад ертөнц том хотод суугчдаас хол, халдвар авахгүй байх боломж бий. Хөл хорионы үед мөрдүүлж байгаа зорилгогүй тэнэх, зах дэлгүүр хоршоо айл албан газраар сэлгүүцэхийг цээрлэж, хувийн ариун цэврийг сахиж байгаа зэрэг дэглэмийг цаашид хэв заншил болгомоор.

Хүний нутагт, ах дүү хамаатнаасаа хол, халдвар авбал гадаадад эмчлүүлэх боломж хомс байсан бололтой 27 мянган монголчуудыг эх оронд нь авчирчээ. Миний танил нэг хүний гадаад улсад амьдарч байгаад ирсэн найз нь: “Эх оронтой, угтаж авах ард түмний хүү байхын гайхамшигтай сайхныг мэдэрлээ. Тэнд байхдаа барилга барьж сурсан мэргэжлээрээ нутагтаа сайхан ажиллаж амьдарна аа. Хэрэг болох тоног багажаа авчирсан“ гэж ярьсан байгаа юм. Цар тахалд бас эерэг тал бас байна.

-Улс орны эдийн засаг улам хүнд байдалд орно. Ямар бодлого арга хэмжээгээр эдийн засгаа аврах вэ. Энэ тал дээр таны бодлыг сонсох гэсэн юм?

-Хүндрэл бэрхшээлтэй тулгарна. Аж ахуйн байгууллагуудын үйлдвэрлэл, үйлчилгээний ажил доголдож орлого ашиг нь буурч улмаар улс орон нутгийн төсөвт нөлөөлөх, иргэдийн орлого багасах, ажилгүйдэл нэмэгдэх, эмзэг бүлгийн хүмүүсийн амьдрал хүндрэх зэрэг бэрхшээл гарах нь тодорхой. Энэ бүхэнд тайван ухаалгаар хандаж, хамтын хүчин чармайлтаар хохирол багатай даван туулж болно.

Манай иргэд, ялангуяа залуучууд ухаалаг чадварлаг болжээ. Олон улс орноор явж амьдралтай нь танилцаж ирээд эх орноо хөгжүүлэхэд хэрэгтэй зүйлийг санаачилж байна, өндөр стандартаар ямар ч барилга объект барьж чаддаг, авто болон төмөр зам барьдаг, тэргүүний гэх технологи техникийг эзэмшиж ашигладаг, өндөр үр ашигтай үйлдвэрлэл үйлчилгээг бий болгон ажилладаг болж байна. Эрдэмтэд, ялангуяа түүх судлаач эрдэмтэд түүхийн гажуудлыг засаж, археологийн шинэ нээлт хийж байгааг хараад бахархахгүй байхын аргагүй. Энэ бүхэн бол манай ард иргэд ямар ч бэрхшээлийг шийдэх чадвартайн баталгаа. Хамтын хүч, эв нэгдэл, ариун сэтгэл, сайн засаглал л чухал.

Манай улсын эдийн засаг экспорт ямар байхаас их хамаардаг. Одоо манай улсын экспортын гол эх үүсвэр нүүрс, зэсийн баяжмал, төмрийн хүдэр, мах, ноос ноолуур, жонш зэрэг бүтээгдэхүүн хөрш БНХАУ-д гарч байна. Энэ оны эхний хагаст нүүрсний экспортод саатал гарч байсан боловч сэргэж байна. Бусад барааны экспортод хүндрэл байхгүй. Ийм учраас нүүрсний экспортыг 40 сая тонноос доошгүй болгочихвол экспортын орлого өсч бензин шатахуун болон бусад импортын барааны хэрэгцээгээ хангах, валютын нөөц, төсвийн орлогоо нэмэгдүүлж улмаар эдийн засгийн ноцтой хүндрэлд хүрэхгүй байх боломж байна. Далимдуулж хэлхэд хэрэв бид арваад жилийн өмнө Таван толгой- Гашуунсухайт, Нарийнсухайт -Шивээхүрэнгийн төмөр замыг барих боломж байсныг саатуулаагүй байсан бол нүүрсийг саадгүй тээвэрлэж экспортыг бууруулахгүй байх боломж байсан. Ойрын хоёр жилд багтааж эдгээр төмөр замыг ашиглалтад оруулах гэж байгаа нь сайн хэрэг.

-2021 оны төсөв батлагдлаа. Соёлын төв, Биеийн тамирын ордон, Засаг даргын тамгын газрын байр барих зэрэг тэвчиж болох олон тэрбумын зардлыг хасч, эрүүл мэндийг хамгаалах, эдийн асгаа бэхжүүлэх төслүүдэд анхаарах хэрэгтэй биш үү?

-Санал нэг байна. Төсвийг тодотгоно гэж хэлээд баталчих шиг болсон. Тийм учраас баталсан төсвөө одоо хянаад барьж эхлээгүй объектуудыг хасч болно. Ер нь боловсруулах үйлдвэр хөгжүүлэх асуудал бага анхаарагдаж байна.

-Монголын төрд өнөөдөр буурь суурьтай, тулхтай жинхэнэ төрийн хар хүн дутагдаад байх шиг. Төрийн гурван өндөрлөг харьцангуй залуу хүмүүс. Тэдэнд алдаа оноо бий. Төрийн зарим шийдвэрүүд нэг л буурь суурьгүй, хөнгөн гоомой санагдах юм. Ерөнхий сайд байсан, жинхэнэ төрийн хар хүний хувьд Таны бодлыг сонсмоор байна?

-Төр засгийн удирдах нөхдөө буурьгүй, тулхгүй, залуу, гоомой гэж би хэлэхгүй. Харин гаргаж байгаа шийдвэрт нь анхаармаар юм байвал санал зөвлөмжийг ил хэлж засуулах, туршлагажих суралцахад нь тус болох явдал миний иргэн хүний үүрэг. Би хичээж байгаа. Жишээлбэл: Энэ оны тавдугаар дугаар сард УИХ хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн тухай хууль гаргасан, мөн “Алсын хараа 2050“ хэмээх Үзэл баримтлалыг баталсан шийдвэр гарсан. Монгол Улсын эдийн засаг нийгмийг тогтвортой эрчимтэй хөгжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой эдгээр хууль шийдвэрт миний бодоход буруу зүйл багагүй байгаа. Тийм учраас өөрчлөлт засвар оруулах тодорхой саналаа бичсэнээ УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайдад өгөхөөр бэлтгэж байна. Сонин хэвлэлд нийтлүүлнэ.

-Өнөөдөр ард түмэн айдастай байна. Тэдэнд сэтгэл зүйн дэмжлэг хэрэгтэй. Гэтэл сая Үндэсний аюулгүй байдлын гурван гишүүн маань “Бид та бүхнийг хангалттай хугацаанд хамгааллаа. Одоо амь амиа бод” гэх утгатай, жаахан урам муутай үг хэллээ. Уул нь ард түмнийхээ сэтгэлийг өргөсөн, итгэл төрүүлсэн, үг хэлэх байсан уу. Ахмад хүний хувьд үүнд та ямар бодолтой байна?

-Эмзэглээд байх үг хэлсэн гэж бодохгүй байна. Ерөнхийлөгчийн үг хэлэхийг би сонссон. Төрийн зүгээс өвчин тараахгүйг хичээж бололцоогоо дайчилж ажиллаж байгаа, иргэд хариуцлагатай байх хэрэгтэйг цохож хэлсэн. Би зөв гэж бодож байна. Ерөнхийлөгч хатуу шаардах ч ёстой. Төр ба иргэд хоорондоо, харилцан хатуу шаардлага тавьж тэмцэж байж энэ гамшгийг хохирол багатай давна.

-Монголын улс төрийн өнөөгийн нөхцөл байдлыг та хэрхэн харж байна. Ирэх жил Ерөнхийлөгчийн сонгууль болно. Х. Баттулга Ерөнхийлөгч дахиж дэвших нь тодорхой байх. МАН-аас Ерөнхий сайд У. Хүрэлсүхийг Ерөнхийлөгчид дэвшинэ гэсэн яриа байгаа. Ардын намын нөхөд Хүрэлсүхээс өөр хүн байхгүй гээд шахаанд оруулсан дуулдана?

-Улс төрийн тогтолцоог боловсронгуй болгох шаардлага бий. Надад Парламентыг хоёр танхимтай болгож засгийн эрхийг ард түмний мэдэлд ойртуулах, Улс төрийн намуудын хариуцлагыг өндөржүүлэх, Сонгуулийн системийг боловсронгуй болгох тодорхой санал байдаг. Эдгээр асуудлаар дараа дэлгэрэнгүй ярилцлага өгч болно. Ирэх онд болох Ерөнхийлөгчийн сонгуульд хэний нэр дэвшвэл зөв байхыг би бодож судалж байна.

-Сүүлд нь асуухад, УИХ-ын сонгууль мөн энэ намар болсон орон нутгийн сонгуулиас хойш төр засгийн үйл ажиллагаа жаахан доголдоод эхлэв үү. Эрх баригч Ардын нам Их хурлын сонгуульд үнэмлэхүй ялалт байгуулаад, дараа нь нийслэлд ялаад санаа нь амраад ажил нь удааширсан, хариуцлага алдсан, амжилтдаа эрдсэн бардсан тал байна уу?

-Сонгуулийн дараа Засгийн газрын ямар ажил доголдсон, санаа амарч удаашруулсан ажил, ямар асуудалд хариуцлага алдсан тухай тодорхой мэдээ надад байхгүй.

Үргэлжлэлийг ӨДРИЙН СОНИН НОРОВЫН ГАНТУЛГА