Тавин жилийн өмнө 1974 оны тавдугаар сарын 18-нд Энэтхэг улс нь Дэлхийн цөмийн клубт элссэн зургаа дахь улс болсон.

Өнөөдөр Энэтхэг улс цөмийн эрчим хүчний хүчин чадлаар дэлхийд 6 дугаар байрт орж байгаа ба 20 ба түүнээс дээш цөмийн эрчим хүчний реактортай улс орнуудын нэг болоод байна.

Дотооддоо олборлосон ураныг ашигладаг бөгөөд ирэх жилүүдэд цөмийн эрчим хүчээр нийт эрчим хүчний бүрэлдэхүүнд эзлэх хувийг хурдацтай нэмэгдүүлэхээр төлөвлөж байна.

Цөмийн эрчим хүчний тухай байгаль орчны асуудалд үндэслэсэн шүүмжлэлийг үл харгалзан Энэтхэг улс нь Хятад, Япон, Өмнөд Солонгос зэрэг Азийн бусад орнуудтай ижил цөмийн эрчим хүчийг дэлхий дахинаа сэргээхэд идэвхтэй оролцож байна.

Үүний үр дүнд Энэтхэг улс цөмийн эрчим хүчний нөөцөө тогтвортой байлгах мөн нэмэгдүүлэхийн тулд цөмийн реактор импортлохын тулд цөмийн томоохон нийлүүлэгчидтэй хамтын ажиллагаа тогтоох боломжтой болж байна.

2010 онд ОХУ-аас 1000 МВт-ын хүчин чадалтай хоёр хөнгөн усны реакторыг Куданкуламд (Тамил Наду) нийлүүлсэн, Калпаккамд 500 МВт хүчин чадалтай хурдан үржүүлэгч реакторыг (PFBR) босгосон.

Энэтхэг мөн Какрапар-т (Гужарат) болон Раватбхатад (Ражастхан) зэрэгт тус бүр хоёр, 700 МВт-ын хүчин чадалтай даралтат хүнд усны реактор (PHWR) дөрвөн уугуул хийцээр бүтээгдсэн.

Олон жилийн турш цөмийн станцуудаа үйлдвэрийн осолгүй ажиллуулахын зэрэгцээ (322 реактор жил аюулгүй ажилласан) Энэтхэг нь хүнд ус, цирконы хайлшийг бүрэлдэхүүн хэсгүүд болон PHWR-д холбогдох бусад материал, хангамж, түлшний үйлдвэрлэл, ураны хайгуулаас өөрийгөө хангалттай хангадаг.

Эдгээр реакторуудыг түлшээр хангахад асуудал байхгүй бөгөөд олон талт түлш нийлүүлэх хэд хэдэн механизмыг дэлхий даяар боловсруулж байна. Эрүүл мэнд, хөдөө аж ахуй, усыг давсгүйжүүлэх, цэвэршүүлэх зэрэг цөмийн энергийн эрчим хүчний бус хэрэглээнд Энэтхэг хэд хэдэн ахиц дэвшил гаргасан.

Түүнчлэн Энэтхэг улс анагаах ухаан, хөдөө аж ахуй, аж үйлдвэр гэх мэт бусад цөмийн салбарт ахиц дэвшил гаргаж байна.

Калпаккамд (өдөрт 6.3 сая литр хүчин чадалтай) Цөмийн давсгүйжүүлэх үйлдвэрийг (NDDP) хөгжүүлж, арилжааны зориулалттай хоёр шинэ мутант сэвэг зарам сортын талаар мэдэгдэв.

2010 онд BARC-аас цөмийн техник ашиглан боловсруулсан мутант таримал сортуудын нийт тоог 39 болгож; Нарора атомын цахилгаан станцад Энэтхэгийн бодит цагийн онлайн шийдвэрийг дэмжих (IRODOS) системийг суурилуулах, CAT, Indore дахь бүрэн ажиллагаатай синхротрон цацрагийн эх үүсвэр; Энэтхэгийн Талчер болон Манугуру дахь баяжуулсан борын үйлдвэрлэлийн анхны үйлдвэрүүдийг ашиглалтад оруулсан нь сүүлийн үеийн зарим ололт амжилтууд болж байна.

Хорт хавдрын эмчилгээ, судалгааны чиглэлээр тэргүүлэгч байр суурь эзэлдэг Мумбай дахь Татагийн Нэрэмжит төв нь IAEA - RCA-тай хамтран Ази Номхон далайн бүс нутгийн янз бүрийн улс орнуудад зориулсан хэд хэдэн сургалтын хөтөлбөрүүдийг явуулдаг. Сансар огторгуйн талбарт Энэтхэг улс цөмийн эрчим хүч болон цөмийн бус хэрэглээний чиглэлээр өөрийн ололт амжилт мөн туршлагаа хуваалцах чадвартай.

Энэтхэгийн атомын энергийн газар мөн Энэтхэгийн мэргэжилтнүүдийг экспортлох саналыг нээлттэй гаргаж байна.

Энэтхэгийн реакторууд нь өртөг зардалд өрсөлдөх чадвартай бөгөөд батлагдсан технологид суурилсан тул NPCIL нь Энэтхэгийн 220 МВт буюу 540 МВт хүчин чадалтай PHWR-ийг экспортлоход бэлэн байна.

Энэтхэгийн аж үйлдвэр Энэтхэгийн цөмийн хөтөлбөрт илүү их хувь нэмэр оруулахад бэлэн байгаа төдийгүй тусгай ган, том хэмжээтэй хуурамч хийц, хяналтын багаж хэрэгсэл, программ хангамж, цөмийн бусад бүрэлдэхүүн хэсгүүд болон дэлхийн зах зээлд өрсөлдөх чадвартай нийлүүлэгч болох зам руугаа явж байна. 2010 оны 4-р сард ОУАЭА-ийн Хавдрын Эмчилгээний Хөтөлбөрийн (PACT) хүрээнд Бхабхатрон теле эмчилгээний аппаратыг Вьетнамд хандивласан нь жишээ юм. Өөр хоёр нэгжийг Шри Ланка зэрэг хоёр улсад хандивлахаар төлөвлөж байна.

Энэтхэг, Монгол хоёр улс Улаанбаатар хотын цөмийн салбарын чадавхыг бий болгоход туслах замаар иргэний цөмийн хамтын ажиллагааны гэрээ хэлэлцээрээ хэрэгжүүлэхээр шийджээ. Үүнтэй холбогдуулан Монгол Улс ураны олборлолтын салбарт Энэтхэгийг оролцохыг урьсан. Үүний хариуд Энэтхэг улс Мумбай дахь Бхабха атомын судалгааны төвд монгол ажилтнуудад радиографын богино хэмжээний сургалтыг санал болгож, Монголд цацрагийн хамгаалалтын зохицуулалт, зохицуулалтыг бий болгоход дэмжлэг үзүүлэв. Цацраг идэвхт ашигт малтмал, цөмийн эрчим хүчийг энхийн зорилгоор ашиглах чиглэлээр хамтран ажиллах санамж бичигт хоёр улс гарын үсэг зурсан юм.

DAE нь цөмийн эрчим хүч үйлдвэрлэхэд Бхаратын жижиг реакторыг (BSR) ашиглах 220 МВт-ын хүчин чадалтай PHWR-ийг зохих ёсоор зохион бүтээж байна.

Мөн усан суурьтай хөнгөн реакторуудыг ашиглах 220 МВт хүчин чадалтай Бхаратын жижиг модуль реактор (BSMR) дээр ажиллаж байна.

Энэтхэгийн цөмийн эрчим хүч үйлдвэрлэх хүчин чадал ойрын 5 жилд 70 орчим хувиар өснө. 7.48 ГВт-ын суурилагдсан хүчин чадал 2029 он гэхэд 13.08 ГВт болж, 7 шинэ реактор нэмснээр 70 гаруй хувиар өснө.

Иймээс Энэтхэг ойрын жилүүдэд жилд цөмийн экспортлогч тэргүүлэгч орнуудын нэг болж чадна гэж БНЭУ-аас Монгол Улсад суугаа ЭСЯ-наас мэдээллээ.