Эргэлтийн арван цуврал номын “эцэг” гэж хэлж болох бүтээл бол Эргэлт.мн мэдээллийн сайтын ерөнхий эрхлэгч, Монголын сэтгүүл зүйн шилдгийн шилдэг бүтээлд олгодог БАЛДОРЖ шагналын шилдэг аравт зургаан удаагийн шагналт, тэргүүн байрын эзэн Э.Хүрэлбаатарын “Эрлийн үзүүрт” ном.
Сэтгүүл зүйн салбараар овоглогдож, энэ ертөнцөд хөл тавьж байгаа хэн бүхэн эрж, хайж, заавал унших номын нэг бол “Эрлийн үзүүрт” яах аргагүй мөн. Магад газар дээрээс нь очиж танилцсан, бодитоор харсан, эрж, явж, хөөж, уулзаж баримтаа цуглуулсан, үг, өгүүлбэр, дүрслэл баялаг сэтгүүл зүйн ном сэтгүүл зүйн салбарт ховор гэхэд хэтийдэхгүй болов уу. Ийн итгэлтэй хэлж байгаагийн учрыг уншигч та эл номыг уншаад мэдэх болов уу. Мэргэжлийн сэтгүүл зүй гэж чухам ямар зүйл вэ, сэтгүүлч хүн ямар байх ёстой вэ гэдэг асуултад Э.Хүрэлбаатар сэтгүүлч бүтээлээрээ хариулт өгч байна. Ингээд уншигч танд “Эрлийн үзүүрт” номыг унших таван шалтгааныг хүргэж байна. Түүнээс ч олон шалтгаан байгаа гэдгийг мөн онцлон хэлье.

-ЭРЭН СУРВАЛЖИЛСАН, БАРИМТТАЙ БҮТЭЭЛҮҮД-

“Эрлийн үзүүрт” номын эхний бүлэгт тус сэтгүүлчийн эрсэн, явсан, халуун цэг дээр нь очиж бичсэн эрэн сурвалжилсан бүтээлүүд багтсан байна. Тухайлбал, “Хүүгээ тэвэрсэн ээж үхэлтэй тэмцэлдэж явсаар ОХУ-ын хил давжээ” , “Зүүн гурван аймгийн хуульгүй ардууд зээрийн сүргээ хүйс тэмтрээд дуусаж байна”, “ АНУ-руу алдагдсан “Тринозавр баатар”-ын эх өлгий Нэмэгтийн хөндийгөөс” цуврал бүтээлүүд тэргүүтэй 21 эрэн сурвалжлахын материал багтжээ. Цөмийг нь очиж, уулзаж, эрж явж, газар дээрээс нь, халуун мөрөөр нь хэдэн өдрөөр ч хамаагүй хөөж явж, дөрвөөс таван цуврал болгон уншигчдад хүргэдэг аж. Тэгэхээр сэтгүүл зүйн хамгийн том зэвсэг болох баримтыг тэр бичвэртээ ягштал баримталж, баримтын хойноос ухаан, жолоогүй явж, эрж, эрлээ олж, буцдаг гэдгийг түүний энэ хэсэгт орсон бүтээл тодорхой хэлж байгаа юм.

Сэтгүүл зүйн хамгийн том зэвсэг болох баримтын араас хэрхэн явж, бүр явсан шиг явж, гүйцээж, бүрэн дүүрэн болгож, тулгаж бичдэгийг, явдгийг Э.Хүрэлбаатар сэтгүүлч салбарын мэргэжилт нэгтнүүддээ, залуу сэтгүүлчдэд үлгэрлэн харуулж чаджээ. Түүний эрэн сурвалжилсан бүтээлүүд сэтгүүлч болох гэж байгаа хэн бүхэнд том гарын авлага болж, сэтгүүлчдэд сөхөж харж, өөрсдийнхөө хийж байгаа, бичиж байгаагаа эргэн нэг харах бүтээл болж байна гэхэд хилсдэхгүй болов уу. Ганц сэтгүүлчдээр ч хязгаарлагдахгүй. Байгаль орчны яам, Соёлын яам зэрэг газарт ч судалгааны том бүтээл болж байгаа юм. Үүгээрээ “Эрлийн үзүүрт” ном сэтгүүл зүйн салбарынхны, асуулт тавьж, хариулт нэхдэг хэн бүхний заавал унших номд зүй ёсоор багтаж байна.

Сэтгүүл зүйн хамгийн том зэвсэг болох баримтыг тэр бичвэртээ ягштал баримталж, баримтын хойноос ухаан, жолоогүй явж, эрж, эрлээ олж, буцдаг гэдгийг түүний энэ хэсэгт орсон бүтээл тодорхой хэлж байгаа юм

-ҮГ, ӨГҮҮЛБЭР, НАЙРУУЛГЫН ТОМ ҮЛГЭР, НЭГЭН ХЭВИЙН ХЭЛБЭРИЙГ ЭВДСЭН-

Тус номноос уншигчдын сэтгүүлчийн онцлогийг мэдэж болох өөр нэг зүйл бол үг, өгүүлбэр, найруулга. Хэтэрхий уянгалсан, гоё чимэг үгсээр бичих биш, тухайн материалдаа зохицсон, оносон үг, өгүүлбэрийг тэр сонгож хэрэглэснээрээ бүтээлийнх нь нэг онцлог болж байна. Түүнийг уншигч та хөрөг тэмдэглэл, аян замын тэмдэглэлээс нь эрхгүй унших болов уу. Тухайлж онцолбол, “Сэтгэлд мөнх орших Эрдэнэсант минь”, “Будантын шаргал намар”, “Тахийн гүү унагалах цагаар” бүтээлээс нь тодорхой харах байх. Түүнээс гадна сэтгүүл зүйд байх ёстой гэсэн нэгэн хэвийн эхлэл, бүтцийг тэр мөн эвдэж, ерөнхий нурууг нь алдагдуулахгүйгээр бичсэн байгааг номд багтсан бүтээл бүхний эхлэл, өрнөл, төгсгөлөөс харагдаж байгаа болов уу. Тухайлбал, сурвалжилга үргэлж “сурвалжиллаа”, “сурвалжилгыг бэлтгэлээ” гэх биш, өөрөөр эхэлж, өөрөөр өрнөж болдгийг түүний сурвалжилга, тэмдэглэл илтгэнэ. Тэгэхээр сэтгүүл зүйн салбарт ажиллаж байгаа хүмүүст үг, өгүүлбэр, найруулга, нэгэн хэвийн тогтсон хэлбэрээс өөр сэтгэлгээ, өөрөөр хийхийн жишээг түүний бүтээлээс харж болно. Уг номын нэг онцлог үүгээр илэрч, өөрөөр сэтгэх, барьж авсан сэдвээ яаж сэтгэж, шинээр эрэлхийлж хийх вэ гэдгийг мэдэхийн тулд унших бүтээлийн нэг болж байна.

-АМЬД, АМТТАЙ ХӨРӨГ ЯРИЛЦЛАГА-

Сэтгүүлчдийн хийгээд байдаг ярилцлага түүний бүтээлүүдэд хэд дахин задарч, тухайн ярилцагчаа хөрөглөснөөр буусан байдаг. Тухайлбал, “Дэлхийн дуурийн ноён оргилуудын нэг, зууны манлай дуучин Х.Уртнасангийн унаган нутгаар” гэсэн хөрөг тэмдэглэлээ тэр дуучинтайгаа ярихын сацуу төрсөн нутгаар нь хамт явсан байгаа юм.Тэгэхээр эндээс ярилцлага, хөрөг, аян замын тэмдэглэл гэсэн сэтгүүл зүйн гурван төрлийг давхар хийж, нэг сумаар гурван туулай буудаж, бүтээлээ өөрөөр хийх гэж, илүү бодит, баримттай болгох гэж, бүтээлч байлгах гэж хичээсэн сэтгүүлчийн хөдөлмөр мөн энэ номын нэг онцлог. Хөрөг гээд ярилцлага авчихаад бичээд сууж болох ч тэр тэгсэнгүй. Нутгаар нь явж, ярилцсан. Ерөөс хүн хамгийн хайртай нутаг усандаа очихоор бидний нөгөө паартай байшинд суучихаад, “Та бага насныхаа тухай яриач,” Нутгаа санаж байна уу” гэж асуудгаас тэс өөр бөгөөд хүн нутгаараа явах үедээ асуусан, асуугаагүй, өөрийн эрхгүй ярина шүү дээ. Үүнийг л сэтгүүлчийнхээ ухаанаар бодож, давхар нүүдэл хийж, уншигчдад цоо шинэ, цэнгэг агаар шиг хөргийг уншуулж байгаа юм. Үүгээрээ л түүний ярилцлага, тэмдэглэл, сурвалжилга өөр.

“Та бага насныхаа тухай яриач,” Нутгаа санаж байна уу” гэж асуудгаас тэс өөр бөгөөд хүн нутгаараа явах үедээ асуусан, асуугаагүй, өөрийн эрхгүй ярина шүү дээ.

-АЖИГЛАЛТ ДЭЭР НЭМЭХ НЬ МЭДРЭМЖ-

Сэтгүүлч хүнд ажиглалт хамгаас чухал гэдгийг “Эрлийн үзүүрт” номын бүтээлүүд мөн илтгэж байна. Хөрөг тэмдэглэл болон аян замын тэмдэглэлийн нэгэн салшгүй хэсэг бол ажиглалт. Э.Хүрэлбаатар сэтгүүлч ажиглалтаар бүтээлүүдээ бичдэг нь аян замын тэмдэглэлээс нь илүү харагдана. Тэр явсан, хүрсэн, очсон газраа явахаасаа эхлэн ирэх хүртлээ ажиглаж, хаагуур юу болж байна, байгаль дэлхий хэрхэн өөрчлөгдөж байна, хэнтэй таарч, хэн юу гэв гэдгийг андахгүй ажиглаж, тогтоож авдаг гэдэг нь орон нутгаар явсан аян замын тэмдэглэлээс нь бүрэн харагдана. Тэгээд ажигласнаа мэдэрч буулгах бол түүний бүтээлийн нэг онцлог.

-СЭТГҮҮЛ ЗҮЙН БҮХ ТӨРӨЛ ЭНЭ НОМД БАГТСАН-

Сэтгүүлчид нэг төрлөөр дагнаж бичдэг. Зарим нь ярилцлагаар гаршсан байдаг бол нөгөө нэг нь сурвалжлагаар. Харин Э.Хүрэлбаатар сэтгүүлчийн “Эрлийн үзүүрт” номд сэтгүүл зүйн бүх төрлийн бүтээл багтжээ. Өөрөөр хэлбэл, тус сэтгүүлч бүх төрлөөр жигд бичдэг сэтгүүлч. Тэгэхээр нэгэнт сэтгүүлч гэх мэргэжлийг сонгож, энэ ертөнцөд орж байгаа бол аль болох бүх төрөлд хүчээ сорьж, сурвалжилга, тэмдэглэл, ярилцлага, нийтлэл гээд бүгдийг нь оролдож үзэхийг зорьж байгаа, бүх төрөл өөрийгөө сорихын хүсэлтэй байгаа хэн бүхэнд “Эрлийн үзүүрт” ном том дэм болж, хариулт өгөх болов уу.

Эрэн сурвалжлах, хөрөг, ярилцлага, аян замын тэмдэглэл, нийтлэл гээд бүх төрөл нэг дор багтаж энэ номыг бүрдүүлж байх бөгөөд дээр өгүүлсэнчлэн зарим бүтээлд ч давхцан орсон байгааг уншигч та уншаад мэдэх байх. Тэгэхээр баримтын үнэн, түүний араас явсан, цуцалтгүй эрэл, баттай эх сурвалж, ажиглалт, мэдрэмж, нэг хэвийн байдлаас гарах гарц гээд бүх асуултад “Эрлийн үзүүрт” ном хариулт өгч, явж, эрж, олж, нээж, илрүүлж, асуудлын голд өөрөө зогсож, эргэцүүлж, үг, өгүүлбэрээ бодож, хүнээ судалж, таньж, өөрөөр гаргахыг хичээх гээд сэтгүүлч хүнд байх эрэл хайгуул, ур чадвар, мэдлэг, Монголын сэтгүүл зүйн салбарт байх ёстой оюун санааны чансаат бүтээлүүдийг Э.Хүрэлбаатар сэтгүүлчийн “Эрлийн үзүүрт” номоос ахин, дахин эргүүлээрэй.