Өнөө цагийн өнгөнд нийцсэн ийм нэг онч үг гаргачихмаар санагдлаа. Нөгөө “Хуурамч хүний хөөрхий олон, Хуурай модны яр олон” гэдэг шиг “Сайн худлаа хэлбэл Сангийн сайд болдог” гэдэг хэлц одоогийн Ч.Хүрэлбаатар сайдад тун чиг тохирох мэт бодогдоно. Хэдэн жилийн өмнө АНУ-ын судалгааны байгууллагууд хэвлэлийнхэнтэйгээ хамтраад хамгийн худалч хүмүүсийг ажил мэргэлжээр ангилж гаргасан юм гэнэ лээ. Судалгаагаар тэргүүн эгнээнд эдийн засагчид, удаахь байранд улс төрчид бичигдсэн юм байх. Чухамдаа энэ үнэлгээ нь манай улс төрчдөд яг тохирч байна. Манайхан үнэндээ хамгийн шилдэг худалчуудаараа төрөө түшүүлсэн бололтой. Саарал ордонд саатаж суугаа тэд Монголын өнөөгийн эдийн засаг, нийгмийн амьдарлын талаар чухамхүү үнэнийг хэлнэ гэдэг гонж. Сааралтчихаад байхад л сайхан байна гээд хээвнэг хэлээд сууж байдаг улс.

Тодорхой жишээ дурдъя л даа. Үндсэн хуулийн цэцийн их суудлын хуралдаанаар өнгөрсөн оны хавар УИХ-аас баталсан Ашигт малтмалын тухай хуульд оруулсан нэмэлт өөрчлөлтийн зарим заалтыг Үндсэн хууль зөрчсөн гээд хүчингүй болгож орхисон. Өөрөөр хэлбэл, өнөөх худал хуурмагаар “хувин” дүүргэдэг улс төрчдийн гологдол бүтээгдэхүүнийг Үндсэн хуулийн цэц нь олж хараад голоос нь гогодоод хог руу шидчихсэн хэрэг. Гэтэл Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар бараг боож үхэх нь холгүй юм болсон. Түүний хэлснээр бол тухайн үед УИХ-аас хамгийн мундаг хууль баталсан нь тэр юм байх. Тэгээд Сангийн сайд маань Үндсэн хуулийн цэцийн хэдээн мэдмэр нөхөд хайран сайхан хуулийн заалтыг үгүй хийгээд 1.3 тэрбум төгрөгийн төсөв дутагдаж, эмч, багш нарын цалинг нэмэх аргагүй боллоо гэж баахан улс төржсөн. Гэтэл бодит байдал дээр Сангийн сайд нь урьдын адил худал ярьж дээрх хуулийнхаа өөрчлөлтөөр уул уурхайн аж ахуйн нэгжүүдээс ашигт малтмалын нөөц ашигласан хэмээн давхар төлбөр авдаг болсноо тас нуухыг оролджээ.

Тэрхүү Үндсэн хуулийн цэцийн их суудлын хуралдаанаар Ашигт малтмалын тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1 дэх хэсэг, 47.3 дахь хэсгийн 47.3.1, 47.3.2 дахь заалт, 47.4 дэх хэсэг, 47.5 дахь хэсгийн 47.5.11, 47.5.12, 47.5.13 дахь заалтуудыг хүчингүй болгосон байлаа. Эдгээр заалтуудаас болоод наад зах нь Монголбанкинд тушаах алтны хэмжээ эрс багасч, ихэвчлэн урд хөрш рүү хулгайгаар зөөдөг болжээ. Жишээлэхэд, хамгийн сүүлд буюу энэ оны есдүгээр сард Замын-Үүдийн боомтоор Хятад иргэдтэй хамтарсан хэсэг монголчууд 6.4 кг алт хувцсандаа нуугаад хил давуулахыг оролдсон бол аравдугаар сард 2.7 кг алт гар тээшиндээ хийж яваад гаалийнханд баригдсан байна. Энэ бүхэн юунаас болов гэхээр УИХ дахь МАН-ын бүлгээр хүч түрээд батлуулсан Ашигт малтмалын тухай хуулийн дээрх заалтуудаас болжээ. Энэ хуулийн 47.1 дэх хэсэгт ашигт малтмалын ашиглалтын тусгай зөвшөөрөлтэй этгээд ашигт малтмал ашигласны төлбөрөө төлдөг байсныг өөрчлөөд ашигт малтмал ашигласан, худалдсан, худалдахаар ачуулсан этгээд тус бүртээ өсөн нэмэгдүүлсэн татвар төлөөд ёстой баларч байв. Алтнаас гадна нүүрс, төмрийн хүдэр болон бусад эрдэс баялгийг худалдаж авах юм бол 2.5 хувь, угааж боловсруулбал таван хувь, экспортод ачуулбал гурван хувь гээд нийт дүнгээрээ 10.5 хувийн татвар төлөх болж, давхар давхар төлбөрийн дарамтанд унасан хэрэг л дээ. Гэтэл харамсалтай нь зарим хүмүүсийн ёгтолж хэлдгээр өнөөгийн төрийн “албан ёс”-ны худалч Ч.Хүрэлбаатар сайд нь зөвхөн төсөв тасалдах тухай л завсар чөлөөгүй гонгинож байна. Тэгж ярих дээрээ тулбал ирэх сонгуулиар санал худалдаж авахад зориулж хийсэн маш их үрэлгэн төсвөө танаж яагаад болохгүй гэж.

Худал хэлэхээр мэргэшсэн Ч.Хүрэлбаатар сайд Үндсэн хуулийн цэцийн их суудлын хуралдааны дээрх шийдвэрийг “Гаднын нөлөөтэй” гээд л цуурсан. Гэтээл мань эрийн оролцоотой хийгдэж батлагдсан тэр хууль нь хятадуудад илүү ашигтай байсныг учир мэдэх хүмүүс ярьж байгаа юм. Зарим нь бүр “Хятадын импортлогчдод зориулсан хууль болчихоод байсан юм” гэж шүүүмжилж байсныг ч дуулгачихъя.

“Хуурсаар хуурсаар худалч, хумсалсаар хумсалсаар хулгайч болдог” гэж өвөг дээдэс маань болгоомжлуулж ирсэн. Тэгвэл Ч.Хүрэлбаатар сайдын тухайд урьд нь ах нартайгаа нийлж Хотгор шанагын ордыг Солонгосуудад зарсан гэх дуулианы гол эзэн болж байлаа. Энэхүү ноцтой асуудал нь одоо ч хуулийнхны өмнө нээлттэй байгаа юм. Гэвч мань хүн арьсаа хамгаалаад “Намайг зориуд гүтгэж байна” хэмээн бүлтэлзэх ажээ. Хариуцлагатай эх сурвалжууд харин “Хотгор шанагын уурхайн лицензийг П.Улаанхүү, Л.Дүгэржав нараас ах нар нь 350 сая ам.доллараар аваад БНСУ-ын төрийн өмчит компанид 51 хувийг нь 12 сая ам.доллараар зарсан” гэдэг. Мөн нүүрс боловсруулах 14 тэрбумын төслийг өөрийнхөө ах Ч.Гантулгын найз Баатарсүрэн гэгчид өгөөд юу ч хийгээгүй бөгөөд гурван тэрбум төгрөг нь тэдний ах дүү нарын данс руу орсон гэх юм билээ. Гэвч энэ бүхнийг Ч.Хүрэлбаатар тас мэлзэж, аанай л “Эд нар намайг гүтгэж байна” гэх шиг юм бувтнаад явж байна.

Түүнтэй холбогдох хамгийн сүүлийн мэдээлэл бол УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнийн хэлсэн үг юм. Тэрбээр “Эрх баригч нам бонд, зээлийн мөнгөөр юу хийсэн юм, 4.5 тэрбум ам.доллараар юу хийсэн юм, ямар бүтээн байгуулалт хийсэн юм. Энэ бүхнийг дүгнэх цаг болсон. Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар гэдэг нөхөр увайгүй худалч ш дээ. Дандаа худлаа ярина. Барин тавин худлаа ярина. Өр дараад байна л гээд яриад байна. Гэтэл яагаад Монголын гадаад өр буухгүй өсөөд байгаа юм. Ардчилсан намыг Засгийн ажлыг хүлээлцэх үед Монгол Улсын нийт гадаад өр 22.4 тэрбум ам.доллар байсан, одоо бараг 4.5 тэрбум ам.доллараар өсчихлөө” гэсэн тодотгол юм. Өр дараад байгаа мэдээлэл нь хүртэл худлаа болох нь ингээд баригдчих юм даа.