-ӨВӨӨ НЬ АЖИЛД ОРОХООР ИРЭХДЭЭ ЦАВ ЦАГААН ӨНГИЙН
ХОСЛОЛТОЙ ИРЖ БАЙЛАА-

“Хүү минь зүүн тийш нь тултал дараад яваарай, санаа зоволтгүй яваад бай өвөө харж байна” хэмээн төлбөртэй зогсоолд машинаа тавьсан хүмүүсийг орж гарахад нь наана цаана нь гүйж гаран хэлэх энэ хүнийг Ц.Баасан гэдэг. Тэрбээр “Сэрэлт” МУСК-ны лам багштаны дүрд мөнхөрсөн Ардын жүжигчин Зундуйн Цэндээхүүгийн төрсөн ганц хүү нь юм. Ц.Баасан гуай нас сүүдэр 80 хүрсэн хэдий ч нуруу цэх, алхаа гишгээ хөнгөн шингэн, ухаан бодол сийрэг. Тэрээр ядарч зүдэрсэндээ өдий насан дээрээ ажил хийж буй юм биш “Биед өвдөх зүйл алга. Гэртээ зүгээр суугаад юүгхэв. Ажил хийх сайхан байдаг юм. Улсынхаа хөгжилд хувь нэмэр оруулна” гээд залуучуудтай мөр зэрэгцэн ажиллаж байгаа нь тэр.

Ц.Баасан гуай Олимпын гудамжны “ШангРиЛа Молл”-ын өөдөөс харах жижигхэн  авто зогсоолын зохицуулагчийн ажил хийдэг. Өдөр тутамдаа үндэснийхээ дээлээр гангарч сөөм хиртэй цалин цагаан мөнгөн бүстэй түүнийг жолооч нар андахгүй сайн танина. Ажлын таван өдөр өглөөний 08:00 цагаас оройны 17:00 цаг хүртэл ажилладаг. Гэр нь Зүүн салаанд байдаг учир өглөөний 06:00 цаг босч хамгийн эхний автобусанд суун 07:25 минутын үед ажил дээрээ ирдэг байна. Бидэнд хуучлахдаа “Хагас, бүтэн сайн өдрөөр сайхан амраад авдаг юмаа. Амралтын өдрөөр гэртээ зүгээр суухгүй ээ. Гурван зээ охиноо хардаг юм. Тэдэндээ хоол ундыг нь хийж өгөх, түлээ нүүрсээ бэлдэх, галаа түлэхээс авхуулаад ажил мундахгүй их. Зүгээр сууснаас хөдөлж л байвал сайхан. Хөдлөхгүй ажил хийхгүй бол өвчин ороогоод ямар олиг байхав” гээд нуг, нуг инээснээ яриагаа цааш үргэлжлүүлэн “Өвөө нь гурван сард Солонгос нислээ. Охин дээрээ очиж хүүхдүүдийг нь цэцэрлэгт зөөнгөө хоёр сар сайхан амраад ирнэ. Манайхан намайг “Эргэж ирээд ажилдаа орох уу” гэж асуугаад л байгаа. Өвөө нь ажилдаа үнэхээр хайртай. Би ахиад хоёр жил ажиллах болно” гэж ярих нь залуучууд бидэнд нэгийг бодогдуулах шиг.

Түүнээс хэрхэн ажилд орж байсан талаар асуухад “Өвөө нь ажилд орохоор ирэхээр цав цагаан өнгийн хослол, цагаан цамц, цагаан зангиатай  ирж байлаа шүү дээ. Тэгээд л намайг “Ok” гэсэн. Би ер нь цагаан өнгөнд их дуртай. Надад цагаан, улаан гээд янз бүрийн өнгөтэй дээл байдаг юм. Биед эвтэйхэн болохоор нь өдөр тутамдаа дээл өмсөх дуртай” гэдгээ бидэнд хуучлав. Ц.Баасан гуай айлын ганц хүү хэдий ч одоо дөрвөн хүү, гурван охины эцэг, өнөр бүлийн өрхийн тэргүүн. “Уяагаа эвхсэн маарамбын удмыг таслаагүй явна”хэмээн хошигнох буурай орж, гарч буй машиныг төвөггүй зохицуулна.

Биднийг ярилцаж байх зуур саарал өнгийн “Пурис-20” гаднаас орж ирэн үүдэн хэсэгт нь байрлуулав. 30 орчим насны залууг машинаасаа бууж ирэхэд нь “Миний хүү төлбөрөө урьдчилж өгөөрэй. Манайх бүтэн өдрийн 2000 төгрөг байдаг юм шүү” гэтэл нөгөө залуу харцаараа зодох шахуу “Айн, ямар үнэтэй юм бэ” хэмээн буурайг бөндгөс хийн цочиж “Мөнгөө өгөөрэй хүү минь” гэхэд нөгөө залуу “Манай эхнэрээс аваарай” гэж хэлчихээд хээв нэг алхаад зам хөндлөн гарч одов. Танд иймэрхүү зүйл өдөрт хэр их тохиолддог вэ гэтэл “Гарт орсон өргөс шиг цөөхөн, цөөхөн” гээд биднээс санаа нь зовсон байдалтай хариулав.

Аавтайгаа дэндүү гэмээр адилхан энэ буурай “Миний аав гадна талаасаа харагдах байдлаараа лам хүнтэй их төстэй. “Сэрэлт”кинон дээр хонх дамраа барьчхаад л амандаа ном уншиж байснаа “Та хоёрт эргэж төрөхгүй нь дээ. Халуун цөл газарт хонин гүрвэл болж төрсөн байна. Аргагүй л их нүгэл хийсэн хүн юм даа. Бушуу түргэн нүү” гэж хэлдэг тэр хэсэгт аав маань яг лам хүн шиг харагддаг. Өчнөөн жилийн өмнө нас барсан ч гэсэн одоо болтол тэр дүр төрх нь сэтгэл зүрхэнд хэвээрээ. Кино жүжигчид, урлагийнхан сайхан улсууд юм даа” гэж ярьснаа уртаар санаа алдаж нэг хэсэг алсыг ширтэн зогсов. Ингээд бид түүнтэй ажлынх нь завсар чөлөөгөөр хэсэгхэн хором ярилцсан юм.

-ГЭРТЭЭ АЖИЛГҮЙ ХЭВТЭЖ БАЙХААР ОЛОН ТҮМЭНТЭЙГЭЭ
ЯВЖ БАЙХ ШИГ ЖАРГАЛ АЛГАА-

-Маш олон хүн таны насан дээр ажил хийх боломжгүй гэж боддог. Гэтэл та гялалзаж байна шүү дээ. Энэ ажилдаа ороод хэр их удаж байгаа вэ?

-Хэцүү нь юу байхав дээ. Хүүхдүүд минь, ажил хийх шиг сайхан зүйл байхгүй ээ. Гэртээ ажилгүй хэвтэж байхаар олон түмэнтэйгээ явж байх шиг жаргал алгаа. Миний аав 96 насыг зооглосон. Аавыгаа дуурайгаад тэр юм уу гар хөл өвдөхгүй, элдэв хууч өвчингүй сайхан л насалж байна. Энэ ажилдаа ороод жил зургаан сар болох гэж байна.

-Өдөрт ойролцоогоор хэдэн хүнд үйлчилж байна. Хотын төв болоод ч тэр үү хөл хөдөлгөөн ихтэй юм?

-Гарч, орсонтойгоо нийлээд өдөрт 100 гаруй хүнд үйлчилж байна. Өдөр 40 гаруй машин манай зогсоол руу ордог юм. Зогсоолоо дүүрэхээр нь хаалгаа хаачихна. Ганц нэг машин гарахаар нь зөрүүлээд машин оруулна. Өдөрт хийх ажил мундахгүй шүү. Зогсоолоос гарч буй машинууд хажуудах машинаа шүргэчих вий гээд өндөр хариуцлагатай ажил. Өвөө нь 80 насыг зооглож байна. Ажил хийгээд болоод л байна. Өвөө нь хоёрдугаар сарыг дуусгаад Солонгос нислээ. Хүүхдүүд дээрээ очиж хоёр сар болчхоод ирнэ. Тэнд ач, зээ нараа цэцэрлэгт зөөсөн шигээ сайхан амарчхаад ирэх санаатай. Явах өдрөө хүлээгээд догдлоод л байна.

-Та залуу байхдаа ямар ажил хийдэг байв?

-Төмөр замын цагдаагийн байгууллагат 25 жил ажилллаад 45 настайдаа тэтгэвэрт суусан. Өвөө нь тэтгэвэрт суугаад удаж байна. 41 жилийн хугацаанд улсынхаа хайр хишгийг харамгүй эдэлж л явна. Одоо ч гэсэн улсдаа ажиллаад гоё байна. Янз бүрийн өвчин зовлон байхгүй, хүүхдүүд маань бүгд тусдаа гарлаа хөгшинтэйгөө оюутан охинтойгоо гурвуулаа амьдарч байна.

-Зогсоолд машинаа тавьж буй жолооч нар тантай их дотно юм. Байнгын үйлчлүүлэгчид бололтой?

-Манай зогсоолд машинаа тавьдаг жолооч нар надад их сайн байдаг юм. Ер нь надад муу хүн алга. Нас сүүдэр 80 хүрчхээд хүүхдүүдтэй хэг ёг гээд харьц болохгүй. Улс амьтан “Хар өвгөн адасга шиг ааштай л” гэж хэлнэ. Аль болох учрыг олоод жолооч нарт хэлээд өгөхөөр “За, өвөө ойлголоо” гэж хэлдэг юм. Энд жил гаруй хугацаанд ажиллахдаа нэг ч хүнтэй хэрэлдсэнгүй. Сайхан л явж байна. Манай зогсоол руу явуулын хүмүүс цөөхөн орж ирнэ шүү. Нэгдүгээр эмнэлэгт үзүүлэхээр ирсэн улсууд наашаагаа ирдэг юм. Энэ хавь зогсоол муутай болохоор нь аль болохоор эвийг нь олоод зогсоолдоо машиныг нь багтааж тавихыг хичээдэг.

-ӨВӨӨ НЬ ААВААСАА ХОЛ ӨССӨН ЦЭРГЭЭС ХАЛАГДАЖ ИРЭЭД
ААВТАЙГАА УУЛЗАЖ БАЙЛАА-

-Таны аав “Сэрэлт” МУСК-ны Бодоо маарамба багштаны дүрд мөнхөрсөн Ардын жүжигчин Зундуйн Цэндээхүү. Та аавынхаа тухай бидэнтэй хууч хөөрөөч?

-Миний аав Төв аймгийн Баян сумын хүн. Миний ээж Хөвсгөл аймгийн Арбулаг сумынх. Миний аав, Зоригийн ээж Доржпалам, Цэвээнжав, Цагааны Цэгмид гуай нар шиг жүжигчний мэргэжил эзэмшээгүй өөрийнхөө чадал, унаган авьяасаар кинонд тоглож байлаа. Миний аав залуудаа ямар хүн байсан юм бүү мэд. Би 1939 онд төрсөн. Бага байхад ээж маань намайг аваад Хөвсгөл рүү явсан юм билээ. Өвөө нь ааваасаа хол өссөн. Гадуур явж байхад зарим хүмүүс “Та “Сэрэлт” киноны лам ахтай ямар адилхан юм бэ” гэж асуудаг тэгэхээр нь “Өвөө нь төрсөн хүүхэд нь байгаа юмаа” гэхээр “Тийм байхаа ямар адилхан юм бэ” гэдэг. Төрсөн хүүхэд нь юм болохоор адилхан байлгүй яахав дээ. Миний аав их том биетэй, ээж маань их жаахан биетэй хүн байсан. Биеэрээ ээжийгээ дуурайсан, царай зүсээрээ аавыгаа дуурайсан хүн байна даа. Цэрэгээс халагдаж ирээд аавтайгаа уулзаж байлаа.

-Тэр үед аав тань юу захиж хэлэв. Сэтгэлдээ хамгийн тод үлдсэн дурсамжаасаа бидэнтэй хуваалцахгүй юу?

-Цэргээс халагдаж ирээд аавтайгаа гэрийн үүдэнд сандал дээр суугаад хуучилж байсан тэр үе хамгийн гоё, сэтгэлд тод үлдэж дээ. Тэр үед аав маань “Миний хүү сайн явна. Хүн ямар ч мэргэжилтэй болж болно. Өөрт ноогдсон ажлаа хүн шиг хийж яваарай. Муу муухай юм битгий хийгээрэй, олон түмэнтэйгээ яваарай. Аав нь чамайг над шиг жүжигчин бол гэж хэлэхгүй. Бид хоёрын амьдрал шал ондоо. Санаа сайхан бол заяа сайхан. Дандаа юмыг сайхнаар бодож яваарай. Ийм байхад миний хүү сайн явна” гэж хэлэхэд нь “Баярлалаа ааваа л” гэж хэлсэн. Тэр цагаас хойш аавынхаа сургаалыг сэтгэлдээ байнга бодож өдийг хүртэл сайн, сайхан амьдарч байна.

-Тантай ингээд ярилцаж суухад “Гоё, сайхан байна” гэх үгнүүдийг байнга хэлэх юм. Та ер нь амьдралдаа “Ядарлаа, хэцүү юмаа, шантарлаа” гэх үгсийг хэлж байгаагүй бололтой шүү?

-Санаа сайхан бол заяа сайхан гэж мэргэн ардын маань үг байна. Дандаа сайхан юм бодож явахаар биелдэг байхгүй юу. Ямар нэгэн юманд санаа зовоод л байвал сэтгэл санаа нь тогтворгүй болно. Надад ийм юм ерөөсөө байдаггүй. Аливаа зүйлийг өөдрөгөөр харж болно, бүтнэ гэж бодож явдаг. Юмнаас шантарч болохгүй. Хийнэ, бүтээнэ гэсэн бол тууштай л байх хэрэгтэй. Өдий хүртэл наслахад ядрах, зовох, жаргах цаг байна. Өвөө нь одоо жаргаж байна. Хүүхдүүд өслөө ажил төрөл хийцгээж байна. Юмаар дутаагүй, бүх юм бэлэн байна. Энэ чинь жаргал байхгүй юу. Өдий насан дээрээ хүний гарт орчихвол яах юм бэ. Би зовж байна, зүдэр ч байна гэж ерөөсөө боддоггүй хүн шүү дээ.

-Бидэнд цаг зав гарган ярилцлага өгсөнд баярлалаа. Та уншигчдад маань ерөөлийнхөө үгийг хайрлана уу?

-Бие биенээ хайрлаж, хүндэлж ажил хийхдээ үнэнч, шударга, хөдөлмөрч байгаарай. Хайр гэдэг агуу юм шүү. Олон хайр байдаг. Хайранд их учир бий. Хүн амьтантай эвтэй найртай, бие биедээ тустай, дэмтэй яваарай. Нэгэндээ буруу саналгүй сайхан зүйлс байнга бодож яваарай л гэж захиж хэлье дээ. 

Гэрэл зургийг Г.БАЗАРРАГЧАА