Согтуу жолооч нар дийлдэхээ болилоо. Хоногт дунджаар 500-гаараа цагдаад баригдаж байна. Энэ бол ердөө зам дээр зогсч буй цагдаа нарын илрүүлсэн тоо. Үүний цаана хэчнээн халамцуу, гөлөмцүү товарищ жолооны хүрд мушгиж явааг хэн ч мэдэхгүй. Тээврийн цагдаагийн албанаас гаргасан статистикаар сүүлийн арван жилд 370 гаруй мянган согтуу жолооч мэдээнд бичигджээ. Судалгаагаар дөрвөн жолооч тутмын нэг нь согтууруулах ундаа хэрэглэсэн үедээ машин барьдаг гэжээ . Хүмүүс архи, согтууруулах ундаа хэрэглэсэн үедээ машин барих үнэхээр их зориг зүрхтэй юм байна. Яагаад гэвэл хуулийн заалт нь дэндүү хөнгөн учраас манайхан болсон хойно аргалчихаж болно гэж боддогтой холбоотой. Согтуу жолоочид зөрчлийн арга хэмжээ авдаг. Тэр нь жолоо барих эрхийг нь түр хугацаагаар хасах, мөнгөн торгууль ногдуулах шийтгэл. Гэтэл үүнийг жолооч нар ёстой үдийн будаа идэх шиг хөнгөн асуудал гэж үздэг. Тийм болохоор согтуу жолооч нар замаа алдлаа гээд Б.Энхбаяр сайд хуулийг н ь ч а н г а т г а х а а р т ө с ө л б о л о в с р у у л с а н . Т ү ү н и й т а н и л ц у у л с а н х у у л и й н төсөлд “Согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсон бол зөрчил биш, гэмт хэрэгт тооцдог болно” гэж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, согтуугаар ж о л о о б а р ь ж б а й г а а д баригдвал ял оноож, шоронд хорьдог болох юм байна. Ш и н э х э н а ж л а а а в с а н даруйдаа ийм мэдэгдэл хийсэн Б.Энхбаярыг нийгэм даяараа зүхсэн. “Пээ яана аа. Согтуу хүн болгоныг шоронд хорих юм уу. Өдөрт 500, 500-гаараа шорон руу ачигдаад байвал Монголд хүн үлдэх үү. Шоронгийн чинь ачаалал яаж дийлэх юм бэ. Ёстой амьдралгүй хууль оруулж ирлээ” гээд л амтай болгон нь хэлж байгаа харагдсан. Харин сүүлийн үед нийгмийн өөр түйвээнд энэ асуудал дарагдчих шиг боллоо.

Машин бол хүний оюун ухаанаар удирдагдан хөдөлж байгаа техник. Эрүүл саруул ухаантай хүн жол оогоо зөв чиглүүлээд, аливаа осол аваарыг тооцоолж х ө д ө л г ө ө н д х я н а м г а й оролцоно. Харин согтож мансуурсан хүн сэтгэн бодох, өөрийгөө цэгнэх чадвараа алддаг. Яагаад согтуу хүн машин барьж болохгүй вэ гэдэг нь ийм л энгийн логик. Гэтэл манайхан нийгмээрээ энэ тухай ерөөсөө бодохгүй байна.

Согтуу жолоочид ял онооно гэсэн хуулийн төслийг эсэргүүцэж байгаа монголчуудын хандлагыг харахад “Архи уухгүйгээр машин барьж болдог шүү” гэсэн ухамсар огт алга. Үнэндээ машин барихдаа согтуу биш, архи уухгүй б а й в а л х э н ч ш о р о н д орохгүй. Ёстой 500 битгий хэл таван хүн ч торны цаана суухгүй дээ.

Монголчуудын ухаан с а н а а н д э р ү ү л м а ш и н барина гэдэг ойлголт буухаа байжээ. Заавал согтчихоод жолооны ард суух ёстой гээд ойлгочхож. Ерөөсөө ийм шинэ соёл бий болчихсон юм байна. Үүний баталгаа нь парламентын танхимаас шууд харагдана лээ. Согтуу жолоочид ял оноодог болгох хуулиийн төслийг чуулганы хуралдаанаар хэлэлцэж байх үед УИХ-ын хэд хэдэн гишүүн илт эсэргүүцсэн. Ө в ө р х а н г а й а й м г а а с сонгогдсон Д.Тогтохсүрэн гишүүн хэтэрхий шоронжсон

хууль болчих юм биш үү гээд ихэд дургүй хандлагатай х а р а г д а н а л э э . Б а с Ж.Бат-Эрдэнэ гишүүн энэ хууль батлагдвал манай Булганыхан л их хэцүүдэх юм даа гэж байсан. Намар болохоор Булганы айраг ч а н г а б о л д о г ю м г э н э . Н а м р ы н а й р г а а у у с а н нутгийнх нь сонгогчид машин баривал шууд ялтан болох нь. Эрхэм гишүүн хэлэхдээ “Хөдөөний иргэд айргаа уугаад машинаа баривал яах юм бэ, ийм амьдралгүй юм ярилаа” гээд сүйд болох юм. Айраг бол согтууруулах ундаа гэдгийг яагаад тэд бодохгүй ийм зүйл ярьж байна вэ. Айраг битгий хэл тараг хүртэл исгэлэн төрөлдөө ордог. Согтоож л байгаа юм чинь юу уух нь ямар хамаатай юм бэ. “Өө та согтуу байна. Айраг уусан юм уу. За яв, яв” гэж хэлээд үхэл рүү нь түлхэх болж байна уу. Тэгэхээр юу ч уусан та согтсон л бол энэ хуулиар хариуцлагаа үүрээд явах нь зөв.

Согтуу жолооч нарын балгаар хэчнээн гэр бүл өнчирч, зовлонгийн далайд унаж байгаа тухай гашуун мэдээг бид өдөр тутамд сонсч байна. Гарцаар гарч явсан хүүхдүүд машинд дайруулжээ. Өнөөх л согтуу жолооч аминд нь хүрсэн б а й д а г . А ж л а а т а р а а д харьж явсан эмэгтэй зам дээр амиа алдлаа. Ард нь бас л согтуу жолоочийн гай байдаг. Тэгэхээр хөдөө айраг уугаад машин бариад явахаараа осол гаргадаггүй хэрэг үү. Үүн шиг худлаа юм байхгүй. Өдөржин айлд айраг ууж найрлаад шөнө нь эхнэр, хүүхдээ портерынхоо кабинд чихэж авч давхиад онхолдож нас барсан түмэн жишээ бий. Эзгүй хээр хэн л харав гэсэн тэнэглэлээсээ болж халамцуу машинаа барьж яваад ингэж осолддог. Х у у ч и н ц а г т а й л д о р ж аяга тагш юм хүртчихээд мориндоо зүүгдээд давхидаг байсан сэтгэхүйгээрээ жолоо барьж, олон хүний халуун аминд хүрч байгаагаа ер нь ухаарч байна уу. Ялангуяа хөдөө, орон нутагт архи ч бай, айраг ч бай уусан үедээ жолоо барихгүй гэсэн ухамсарт хэвших ёстой. Магадгүй архидаж найрлаж дуусчхаад харимаар байгаа бол машинаа орхиод яв л даа. Эсвэл эхнэрээрээ ж о л о о б а р и у л д а г ч ю м уу. Сонголт өчнөөн бий. Согтуугаар жолоо баривал бүгдээрээ онхолдож дуусна гэдгийг ой тоондоо маш сайн суулгаач ээ.

Ерөөсөө согтуу байж машин барих гэсэн элийрлээ болих хэрэгтэй байна. Яг үнэнийг хэлэхэд, согтуугаар машин барих нь толгойгүй хүн танк бариад довтолж байгаатай адилхан. Харийн түрэмгийлэгч танк жолоодоод энгийн иргэдийг няцалж байгаатай агаар нэг. Машин гинжгүй л болохоос танкнаас ялгаа юу байна.

Монголчуудын залхуу назгай, хууль сахидаггүй энэ бүгдийнх нь үндэс нь юм болгоныг “Амьдралд т о х и р о х г ү й б а й н а ” г э ж өөрсдийгөө эрхлүүлдэг. Хүүхэд байхдаа аав ээж нь эрхлүүлж, толгой дээрээ г а р г а с а а р б а й г а а д м у у дадал суулгачихсан. Энэ зангаа тавихгүй байсаар том болсон хойноо өөрсдөө өөрсдийгөө эрхлүүлдэг. Үүнийгээ хууль дүрэмдээ хүртэл тусгачихсан. Хувиа хичээсэн, зөвхөн өөрийнхөө ая тухыг хангах хуультай байхыг хүсдэг. Ийм байж болохгүй. Төртэй улс юм бол хатуу зүйлдээ чанга, хатуу байх ёстой. Одоо б ү г д э э р э э х а а д у р т а й газартаа нүүж, буугаад явдаг нүүдэлчдийн сэтгэхүйгээсээ салах хэрэгтэй. Суурин иргэншлийн соёл, хууль, д ү р э м , а м ь д р а л ы н х э в маягийг сахин биелүүлэх х э р э г т э й . Т э г э х г ү й б о л энэ янзаараа монголчууд цаашид үнэхээр бүтэхгүй нь ээ. Бас хөгжихгүй шүү.

М.МӨНХЦЭЦЭГ

Эх сурвалж: Өдрийн сонин